Kiedyś uważano jajka za bardzo odżywcze i zdrowe. Potem, z powodu cholesterolu, straciły dobrą opinię. Ale ostatnie badania potwierdzają, że jajka to jeden z najdoskonalszych produktów, jakie stworzyła natura. Do niedawna cieszyło się złą sławą jako sprawca podwyższonego poziomu cholesterolu. Jedno średniej wielkości jajko zawiera go aż 212 mg, jednak już w latach 90. XX wieku zbadano, że jedzenie jajek u większości ludzi nie wpływa w ogóle na stężenie cholesterolu we krwi. Mało tego – uelastycznia naczynia krwionośne, zmniejszając tym samym ryzyko zawału i udaru. Przyczyniają się do tego znajdujące się w żółtku lecytyna i kwasy omega-3, które zapobiegają odkładaniu się cholesterolu w naczyniach. Rozprawiwszy się z tym mitem, zobaczmy, co jeszcze warto wiedzieć o jajku.
Jajka – składniki zdrowotne i właściwości
Jajka są bogate w witaminy: A, z grupy B, D, E, K, kwas foliowy i pantotenowy, oraz minerały: cynk, fosfor, magnez, miedź, potas, selen, sód, wapń i żelazo, a także w przeciwutleniacze, białko i nienasycone kwasy tłuszczowe. Dzięki wysokiemu stężeniu witaminy D, jajka wzmacniają kości i zęby, natomiast dzięki obecności witamin z grupy B, wspomagają prawidłową przemianę materii i funkcjonowanie układu nerwowego. Jedno jajko (ważące ok. 50 g), dostarcza około 75 kcal. Jajka są przede wszystkim bogatym źródłem pełnowartościowego i łatwo przyswajalnego przez organizm białka, tzw. białka wzorcowego, zawierającego wszystkie niezbędne dla organizmu aminokwasy (aminokwasy egzogenne), których organizm nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć, a które są potrzebne do prawidłowego wykorzystania białka w organizmie – białko obecne w jajkach jest tak idealne, że WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) uznała je za wzór służący do mierzenia proporcji aminokwasów we wszystkich produktach żywnościowych. Dzięki obecności m.in. wszystkich aminokwasów, przyswajalność białka w jajkach jest wyjątkowo wysoka i wynosi aż 94 proc., czyli więcej, niż białka w mleku (85 proc.), w mięsie (78 proc.), w ziemniakach (77 proc.), czy w roślinach strączkowych (40-60 proc.). Jedno jajko (ważące ok. 50 g), dostarcza 6,2 g białka. Jajka to także źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (w skrócie NNKT), które są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, gdyż wspomagają pracę układu krwionośnego (m.in. obniżają ciśnienie tętnicze krwi i poziom złego cholesterolu) i układu nerwowego, oraz mają właściwości antynowotworowe, a także przeciwdziałają wielu groźnym chorobom, szczególnie miażdżycy i choroby niedokrwiennej serca – są to jedne z najzdrowszych substancji występujących w żywności. Żółtka jajek zawierają również ksantofil i luteinę, barwniki, które eliminują z organizmu wolne rodniki (przyśpieszające m.in. starzenie się oczu) i chronią oczy przed szkodliwym wpływem promieniowania UV, a tym samym poprawiają wzrok, oraz zapobiegają rozwinięciu się chorób oczu, szczególnie zwyrodnieniu plamki żółtej. W żółtkach znajduje się także lecytyna, substancja zwalczająca tłuszcz i neutralizująca szkodliwy wpływ cholesterolu na układ krwionośny – w związku z obecnością tego związku, cholesterol w jajkach nie jest tak szkodliwy, jak w innych produktach mięsnych i odzwierzęcych. Lecytyna składa się bowiem z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które mają zbawienny wpływ na ciśnienie krwi, oraz posiadają właściwości przeciwzapalne i przeciwskrzepowe. W żółtkach są obecne również specyficzne związki o działaniu bakteriobójczym (jak immunoglobulina IgY), które niszczą bakterie wywołujące zakażenia przewodu pokarmowego, wrzody żołądka, oraz próchnicę zębów – immunoglobulina w żółtkach jaj jest tak skuteczna, że trwają obecnie badania nad zastosowaniem jej w walce z odpornymi na antybiotyki bakteriami.
Jajko – naturalny kosmetyk
Zawarta w żółtku lecytyna jest naturalnym przeciwutleniaczem, ma właściwości zmiękczające, odżywcze i nawilżające. Cholesterol chroni skórę przed wysuszeniem, witamina A – przed starzeniem. Dlatego składniki jajka od lat wykorzystuje przemysł kosmetyczny, jest ono także bazą wielu przepisów na domowe kosmetyki – maseczki, odżywki do włosów i pilingi. Przykłady? Żółtko wymieszane z tłustym składnikiem (np. oliwą, olejkiem migdałowym, twarożkiem lub miąższem awokado) doskonale nawilża i odżywia suchą skórę, a maseczka z namoczonych płatków owsianych z dodatkiem żółtka łagodzi wypryski, stany zapalne skóry czy trądzik. Ubite na pianę białko z odrobiną soku z cytryny napina i rozświetla zmęczoną cerę. Dwa żółtka zmieszane z łyżeczką oleju rycynowego to klasyczna odżywka do włosów stosowana już przez nasze prababki.
Jak wybrać dobre jajka?
W związku z tym, że smak, a przede wszystkim wartość odżywcza jajek zależy od sposobu odżywiania kur, nie wszystkie jajka są równie smaczne i zdrowe. Najbardziej wartościowe są jajka wiejskie lub z chowu ekologicznego, pochodzące od kur żyjących w naturalnych warunkach i karmionych naturalną karmą. Zgodnie z wymogami UE, jajka powinny być stemplowane – najważniejsza jest pierwsza cyfra podana na skorupce, która oznacza sposób chowu kury: 0 – ekologiczny, 1 – wolnowybiegowy, 2 – ściółkowy, 3 – klatkowy – najsmaczniejsze i najzdrowsze są oczywiście jajka oznaczone cyfrą 0 i 1.
