Staw skokowy to jeden z bardziej skomplikowanych fragmentów układu kostno-stawowego człowieka. Nic więc dziwnego, że często dochodzi do urazów w jego obrębie. Są one zdecydowanie jedną z częstszych przyczyną wizyt u ortopedy. Jaka jest budowa stawu skokowego i na jakie urazy jest najbardziej narażony? Staw skokowy to staw łączący kości podudzia (kość piszczelową i strzałkową) oraz stopy (poprzez kość skokową). Stanowią go staw skokowy górny (staw skokowo-goleniowy) i dolny (staw skokowo-piętowo-łódkowy). Na górną część stawu skokowego składają się końce kości piszczelowej, strzałkowej i skokowej, którą jest charakterystyczna główka znajdująca się nad piętą po jej zewnętrznej części. Kości od zewnątrz pokryte są mocną błoną – torebką stawową – która wydziela ułatwiającą poślizg powierzchni stawowych maź. Cała konstrukcja wzmocniona jest 4 rodzajami silnych więzadeł: przyśrodkowym (inaczej trójgraniastym), skokowo-strzałkowym przednim, skokowo-strzałkowym tylnym i piętowo-strzałkowym. Staw skokowy dolny dzieli się na staw skokowy przedni, czyli skokowo-piętowo-łódkowy, i staw skokowy tylni, czyli skokowo-piętowy. Staw skokowy przedni jest zbudowany z wypukłej powierzchni stawowej kości skokowej oraz z kości łódkowatej, piętowej. Jest wzmocniony 3 więzadłami: piętowo-łódkowym podeszwowym, piętowo-łódkowym i skokowo-łódkowym. Z kolei staw skokowy tylni jest utworzony przez powierzchnię stawową piętową tylną kości skokowej oraz powierzchnię stawową skokową tylną kości piętowej. Jest on wzmocniony 4 więzadłami: skokowo-piętowym tylnym, skokowo-piętowym przednim, skokowo-piętowym przyśrodkowym, skokowo-piętowym bocznym.
Zdecydowanie najczęściej przytrafiającym się urazem stawu skokowego, jest jego skręcenie.
Staw skokowy – skręcenie
Skręcenie stawu skokowego (kostki) to uszkodzenie torebki stawowej i wzmacniających ją więzadeł stawowych. Istnieją trzy stopnie skręcenia:
1. naciągniecie więzadeł (skręcenie I stopnia) – charakterystyczne są niewielki krwiak i obrzęk oraz lekka tkliwość i bolesność stawu skokowego;
2. naderwanie więzadeł (skręcenie II stopnia) – pojawiają się objawy naciągnięcia więzadeł, tylko bardziej nasilone;
3. rozerwanie więzadeł (skręcenie III stopnia) – przerwanie ciągłości więzadeł objawia się dużą niestabilnością stawu oraz silnym bólem i obrzękiem w jego okolicach;
W przypadku lekkich skręceń stosuje się okłady wysychające, okłady z lodu, bandaże elastyczne. W skręceniach średnich i ciężkich – unieruchomienie w opatrunku gipsowym.
Skręcenie stawu skokowego – leczenie
Pierwszorzędną terapią w przypadku skręceń stawu skokowego powinno być tzw. RICE, czyli Rest (odpoczynek), Ice (obłożenie lodem), Compression (kompresja), Elevation (podniesienie stopy powyżej stawu kolanowego). Wszystkie te czynności mają za zadanie zmniejszyć krwawienie oraz obrzęk, który pojawia się zaraz po uszkodzeniu tkanek. Po dokładnej diagnostyce i wykluczeniu złamań kości tego rejonu konieczna jest terapia. W początkowym okresie po urazie należy zastosować fizykoterapię w postaci np.: lasera, pola magnetycznego, ultradźwięków lub kąpieli wirowych. W dalszych etapach rehabilitacji konieczna jest likwidacja obrzęku za pomocą np. masażu oraz praca nad poprawą zakresu ruchomości stawu skokowego i zwiększeniem siły mięśniowej. Bardzo istotna jest praca nad propriocepcją, czyli tzw. czuciem głębokim, polegająca na treningu reakcji naszych stóp do zmieniającego się podłoża. Jest to kluczowe, by nie dopuścić do podobnych urazów w przyszłości. Ważne jest, by zwrócić uwagę na oś kończyn dolnych, gdyż właśnie zaburzenie osi najczęściej predysponuje do skręceń stawu skokowego, a brak terapii w tym zakresie będzie leczeniem tylko objawów urazu, a nie jego przyczyn.
Staw skokowy – zwichnięcie
Zwichnięcie stawu skokowego to nieprawidłowe przemieszczenie się względem siebie kości i innych powierzchni tworzących staw skokowy. Towarzyszy temu rozerwanie torebki stawowej i więzadeł stawowych. Przemieszczone elementy kostne nie ulegają automatycznemu powrotowi, dlatego jest to poważniejsza kontuzja. Zwichnięte elementy wymagają szybkiego nastawienia. W przeciwnym razie może dojść do patologicznych zmian, które w przyszłości mogą nie tylko utrudnić nastawienie, lecz także mogą pogorszyć funkcję stawu. W obrębie stawu skokowego najczęściej dochodzi do złamania kości goleni, która razem z kością strzałkową łączy kolano z kostką. Może dojść do złamania jednej kostki najczęściej bocznej, złamania obu kostek (bocznej i przyśrodkowej) i złamania trójkostkowego, gdzie oprócz obu kostek złamanie obejmuje tylny brzeg piszczeli. W przypadku złamania zamkniętego pojawiają się ból w stawie skokowym, obrzęk stawu, zasinienie i ograniczona ruchomość stawu. Złamanie zawsze wymaga interwencji chirurga, który złoży kość i unieruchomi ją, stosując opatrunek gipsowy, śruby lub metalową płytkę. W przypadku złamania z przemieszczeniem, konieczna jest operacja – otworzenie stawu, która jest jedynym wyjściem, żeby móc wyleczyć zwichnięty staw skokowy.
Pomimo niebezpieczeństw jakie czyhają na nas przy uprawianiu wszelkiego rodzaju sportów nikt raczej nie zadaje sobie pytania dlaczego aktywność fizyczna jest ważna, gdyż odpowiedź jest chyba oczywista. Na pewno ze sportu wynika wiele dobrego, tylko warto być ostrożnym, gdyż o zwichnięcia i skręcenia nie trudno.
